تحولات دینی در جوامع مختلف به دلیل اشتراک در پار های مبانی و اصول، شباه تها و همسانی های متعددی دارد، گر چه نمیتوان آنها را در همة وجوه با یکدیگر مشابه دانست . در این مقاله، تحولات دینی در اروپای قرن شانزدهم با تحولات مشابه در جهان معاصر اسلام، که از قضا هر دو در دوره زمانی یکصدوپنجاه سالهای رخ داده است، مقایسه می شود که از مهمترین آنها می توان توجه به گوهر و روح دین، نزاع بر سر موضوع مرجعیت دینی و جایگاه سنت، نابگرایی و مخالفت نسبی با اندیشههای فلسفی و متجددانه، و محور بودن آخرت و رستگاری آن جهانی اشاره کرد
)