برخی از اقوام باستانی چنین باور داشتند که در جهان پس از مرگ روان آنها را خدایانی همراهی، یا حتی بر اساس کردار دنیوی داوری میکنند. از این خدایان میتوان به اینشوشیناک خدای بزرگ عیلامیها اشاره کرد. تا کنون دربارۀ داوری اینشوشیناک در جهان زیرین پژوهشهایی انجام شده است. در این پژوهش تلاش بر آن است که با توجه به متون عیلامی به این مسئله پرداخته شود که عیلامیها چرا اینشوشیناک را برای داوری در جهان پسین برگزیدند و اهمیت قضاوت پس از مرگ نزد عیلامیها تا چه پایه بوده است. میتوان حدس زد که عیلامیها داوری آن جهان را در دستان اینشوشیناک میپنداشتند، زیرا او را با القابی چون «خدای حامی شاه»، «خدای بزرگ»، «حامی بزرگ»، «حامی شهر ما»، «خدای من»، «فرمانروای من»، «نیای من»، «حامی شهر شوش» و «خدای پادشاهان» می‌خواندند. او همچنین «خدای مردگان و قبور» به شمار میآمد. البته خدایانی چون ایشمکراب و لاگامال نیز یاور و دستیار اینشوشیناک در امر قضاوت روان مرده بودند. بنا بر این، اینشوشیناک خدایی با خویشکاریهای متعدد بود و احتمالاً عیلامیها از او میهراسیدند و به همین سبب داوری آن جهان را بر عهدهاش نهادند. اهمیت خدای جهان پس از مرگ و قضاوت روان در متون عیلامی چندان روشن نیست، اما شواهد به گونهای است که میتوان حدس زد که اهمیت قضاوت روان موجب شد این کار خطیر به چنین خدای مهمی محول شود.
)